Dưới đáy đại dương bao la có biết bao điều bí ẩn mà con người chưa thể khám phá. Trong số những bí ẩn đó, có những loài sinh vật kỳ lạ mà con người mới chỉ biết một phần nhỏ về chúng.
1. Bạch tuộc thủy tinh
Đúng như tên gọi, bạch tuộc thủy tinh có phần đầu gần như trong suốt, để lộ toàn bộ các cơ quan nội tạng của nó như nhãn cầu, dây thần kinh thị giác và thậm chí cả các cơ quan tiêu hóa. Không chỉ vậy, chúng có khoảng 10 “ngón tay” với bề mặt khoảng 0.5m, tạo nên hình ảnh như một đĩa bay kỳ lạ của người ngoài hành tinh.
Trên thực tế, con người rất khi ít gặp bạch tuộc thủy tinh mà chỉ biết đến chúng qua những mẫu vật còn sót lại trong trong dạ dày của nhiều động vật ăn thịt. Mãi đến 2017, các nhà khoa học từ Viện Đại dương Schmidt đã bất ngờ ghi lại một đoạn video về hai cá thể còn sống trong một chuyến thám hiểm dưới đáy biển sâu ở Thái Bình Dương. Phát hiện này được cho là góp phần quan trọng vào việc mở rộng hiểu biết về loài sinh vật này và góp phần bảo vệ thế giới dưới nước.
2. Loài Sứa lửa ở Bồ Đào Nha
Sứa lửa (Man o’ War) Bồ Đào Nha cũng là một trong những loài sinh vật kỳ lạ nhất của đại dương. Chúng trông giống như sứa nhưng thực ra không phải là sứa mà là một quần thể các bản sao chuyên biệt còn gọi là thủy tức. Mỗi loại thủy tức có một chức năng khác nhau: loại có tác dụng giúp quần thể nổi trên mặt nước, loại có nhiệm vụ săn mồi, hay loại có trách nhiệm sinh sản và tiêu hóa, v.v.
Có thể do cấu trúc quần thể, sứa lửa giống như một tàu chiến thế kỷ 18 với lớp vỏ màu xanh, tím hoặc hồng trôi nổi trên mặt nước. Chúng có các xúc tu có thể lên tới 30 feet (10 mét), được bọc lót bởi các tế bào đốt độc đủ mạnh để có thể làm tê liệt kẻ thù kích thước nhỏ và thậm chí gây đau đớn cho con người khi chạm phải.
3. Loài giáp xác Amphipod khổng lồ
Mặc dù thuộc họ giáp xác chân chèo, loài giáp xác Alicella gigantea lại có kích thước lớn nhất với chiều dài lên tới 34cm. Chúng được biết đến lần đầu tiên vào khoảng những năm 1970 ở khu vực Bắc Thái Bình Dương. Trước đây, các nhà khoa học cho rằng loại giáp xác này không phổ biến. Tuy vậy, đến năm 2025, một nghiên cứu sử dụng phương pháp phân tích dữ liệu DNA đã cho thấy loài sinh vật kỳ lạ này có thể có mặt ở 59% diện tích đại dương trên thế giới. Chúng dường như đang “xâm chiếm” thế giới dưới nước.
4. Virus biển khổng lồ
Không chỉ có các loài sinh vật biển to lớn, đáy đại dương còn có các loài virus khổng lồ, sở hữu tới hàng ngàn gen và những chiếc đuôi phức tạp như một cỗ máy ngoài hành tinh vô cùng tinh vi.
Vào năm 2024, các nhà khoa học đã phát hiện ra PelV-1, một loại virus có lớp vỏ chính rộng khoảng 200 nanomet và một chiếc đuôi kéo dài tới 2,3 micromet, được cho là chiếc đuôi dài nhất trong thế giới virus hiện nay. Nếu so sánh với virus corona, loài virus này dài hơn khoảng 19 lần. Nhờ chiếc đuôi dài này, PelV-1 có thể xâm nhập vào tế bào của vật chủ và lây nhiễm bệnh cho các loài sinh vật. Khi đã vào bên trong, chiếc đuôi bị phân hủy chỉ còn để lại một nhà máy virus đã nạp đầy nhiên liệu và sẵn sàng nhân lên.
5. Cá mắt thùng
Với hình dạng kỳ dị như vừa bước ra từ một bộ phim khoa học viễn tưởng, cá mắt thùng đầu tròn hình vòm có đôi mắt hình ống màu xanh lá cây và phần đầu trong suốt có tác dụng như một lớp đệm bảo vệ đôi mắt ngước lên trên. Loài cá này sống ở vùng nước sâu dưới Bắc Bình Dương.
Chúng rất hiếm khi xuất hiện trước con người. Trong thế giới tự nhiên, chúng thường lơ lửng trong bóng tối, nhìn lên trên để tìm kiếm con mồi. Khi phát hiện ra nguồn thức ăn như động vật phù du hay loài giáp xác nhỏ, chúng có thể đảo mắt về phía trước để theo dõi và chặn bắt con mồi.
Dù có vẻ nhút nhát và di chuyển chậm chạp, loài cá này được cho là thường lấy trộm thức ăn từ các loài như siphonophore và các sinh vật dạng thạch khác trôi dạt dưới biển sâu.
6. Giun ăn xương Osedax
Là một mắt xích độc đáo trong chuỗi thức ăn, giun ăn xương Osedax thường đào hang trong xương của các xác chết động vật lớn dưới biển. Chúng hấp thụ chất béo và protein nhờ sự trợ giúp của các loài vi khuẩn cộng sinh.
Theo các nhà khoa học, giun Osedax hiện đại được tìm thấy trên xác cá voi và các động vật lớn khác trong khi đó bằng chứng hóa thạch cho thấy tổ tiên của chúng từng ăn xương của các loài bò sát biển khổng lồ như plesiosaur và ichthyosaur. Do không có miệng và cơ quan tiêu hóa, hoạt động tiêu hóa của loài giun này phản ánh sự độc đáo của thế giới tự nhiên.
7. Cá chốt bông
Vào năm 2024, lần đầu tiên hàng ngàn con cá chốt bông hay còn gọi là cá trê ong đã được quan sát khi chúng đang cố gắng leo lên vách đá trơn trượt của một thác nước trên sông Aquidauana.
Theo các cảnh sát môi trường bang Mato Grosso do Sul, họ đã trông thấy loài cá này leo lên vách đá trơn trượt cao từ 1–4m phía sau thác nước khi mùa mưa bắt đầu vào hồi tháng 11/2024. Theo quan sát, vào những buổi chiều nóng nực, loài cá này thường ẩn mình dưới các tảng đá râm mát nhưng khi mặt trời đang lặn dần, chúng bắt đầu leo lên vách đá.
Để làm được điều “phi thường” này, chúng mở rộng các cặp vây và dùng lực đuôi cùng chuyển động ở mặt bên để đẩy cơ thể tiến về phía trước. Các nhà khoa học cho rằng có thể chúng muốn di chuyển lên thượng nguồn để sinh sản vì các cá thể gồm cả đực và cái đã trưởng thành.
8. Rồng biển xanh
Rồng biển xanh (Glaucus atlanticus) còn được gọi là sên hải thần hoặc thiên thần xanh là loài sên biển có màu sắc vô cùng ấn tượng, trôi dạt ở khắp các vùng biển nhiệt đới và ôn đới thuộc Đại Tây Dương, Thái Bình Dương và Ấn Độ Dương.
Sống ở bề mặt đại dương, rồng biển xanh sử dụng màu sắc óng ánh để ngụy trang: mặt màu lục lam của nó hướng lên trên nhằm hòa lẫn vào màu xanh của biển, trong khi mặt màu bạc hướng xuống để giấu mình vào bề mặt sáng của nước.
Bên cạnh đó, loài vật này lưu trữ chất độc từ các sinh vật mà nó ăn như siphonophores và loài man o’ wars của Bồ Đào Nha nhằm “phóng độc” vào những kẻ thù.
Điều đặc biệt là loài vật này là sinh vật lưỡng tính nên chúng có cả cơ quan sinh sản đực và cái. Chúng thường đẻ trứng lên những mảnh thức ăn thừa trôi nổi và sau đó, các con non sẽ tự nở và tự trôi nổi.
9. Cá mập báo
Cá mập báo (Stegostoma tigrinum) có chiều dài khoảng hơn 3m và nặng tới hơn 400kg, là loài vật đang bị đe dọa tuyệt chủng. Trước 2024, rất ít thông tin về hành vi sinh sản tự nhiên của loài vật này được tiết lộ để góp phần vào việc bảo tồn chúng tốt hơn.
Do vậy, video được ghi lại bởi nhà khoa học người Úc Hugo Lassauce vào năm 2024 đánh dấu lần đầu tiên trên thế giới hành vi sinh sản này được quan sát trong môi trường tự nhiên.
Tuy vậy, cách mà loài cá mập báo “yêu đương” trong tự nhiên quả thật không hề lãng mạn. Theo đó, ở vùng biển New Caledonia thuộc Nam Thái Bình Dương, Lassauce tình cờ bắt gặp hai con cá mập đực đang giao phối với một con cá mập cái trong một lần lặn biển. Hai con đực đều cắn vào vây ngực của con cái và giữ chặt nó trong khi con cái cố gắng thoát ra nhưng không thành công. Khi cuộc gặp gỡ kết thúc sau khoảng 110 giây, hai con đực dường như kiệt sức dưới đáy biển còn con cái thì bơi đi.
Theo Lassauce, ông sẽ tiếp tục nghiên cứu về hành vi sinh con và nuôi con non của loài vật này nhằm phục vụ mục đích bảo tồn chúng trong tương lai.
10. Loài cá heo nhỏ nhất thế giới
Được mệnh danh là “thợ lặn tý hon”, cá heo Hector có khả năng nhào lộn ngoạn mục như những diễn viên xiếc trên đại dương. Với chiều dài trung bình khoảng 1.2 – 1.5m, thân hình nhỏ nhắn nhưng chắc nịch, loài cá heo này thường bơi lội ở vùng biển ngoài khơi New Zealand.
Chúng có khả năng lặn sâu tới khoảng 120 mét, lật và lăn người như đang biểu diễn và thậm chí có thể bơi được hàng chục km dọc theo bờ biển. Thông thường, chúng bơi chậm ở độ sâu nông hơn để bắt cá tuyết và cá bơn, nhưng đến giữa dòng, chúng lướt đi, nuốt gọn những con mồi trên đường đi.
Chúng khá thân thiện và thường không kén bạn đồng hành. Do vậy, chúng thường xuyên thay đổi đàn — có lúc chỉ có 2 thành viên, có lúc lên tới 20 thành viên.
Theo nhiều nhà khoa học, hiện tại, loài cá này ở Đảo Bắc New Zealand đang bị đe dọa nghiêm trọng với chỉ khoảng 54 cá thể trên một năm tuổi tồn tại, trong khi cá heo Hector ở Đảo Nam an toàn hơn nhờ môi trường nước nông và khả năng tiếp cận thức ăn phong phú hơn. Hiện tại, loài cá heo này đang được xếp vào danh sách loài có nguy cơ tuyệt chủng trong Sách đỏ của IUCN.
